Jak żyć po śmierci Boga? - Jest Jeden Król Wszechświata - Trzecie kazanie pasyjne

ks. Rafał Starzak

Stał pobity w słabo oświetlonym zaułku, skąd przez szparę w drzwiach widać było wszystko, co działo się w Pretoriom. Słońce coraz wyżej wznosiło się nad horyzontem, gdy ktoś silnym kopniakiem otworzył drzwi i wszedł do środka. Miał na sobie pełny rynsztunek rzymskiego legionisty, długi czerwony płaszcz, hełm, krótki miecz i lekką zbroję. Dużą tarczę i pilum, czyli ostrą włócznię, zostawił przy wejściu. „Wstawaj, namiestnik chce cię zobaczyć”. Krętymi schodami zaprowadzono go na górę, gdzie na środku wielkiej sali postawiono drewniane, proste sidilium. Było puste. Przy oknie wychodzącym na ogród stał Piłat z Pontu – Namiestnik Judei. Odwrócił się od okna, spojrzał oskarżonemu prosto w oczy i zapytał: „Czy ty jesteś królem?”. „Tak” – odrzekł – „Ale królestwo moje nie jest z tego świata”. 
Państwo czy Kościół? Biskup czy książę? Władza świecka czy duchowa? Prawo Boże czy prawo ludzkie? Ten wielowiekowy spór państwa i Kościoła trwa nadal. Kto rządzi światem? Watykan czy Masoneria? Żydzi i komuniści, czy duchowieństwo? 
W rozważaniu Męki Chrystusa stajemy dziś przed wielkim dylematem człowieka wszystkich czasów: do kogo należy władza nad światem? W naszym świecie określanym przez wielu jako cywilizacja znajdująca się na wysokim etapie rozwoju, słyszany był niedawno głos Papieża Słowianina. Ostrzegał on przed „cywilizacją śmierci”: zadającą ból ludziom najmniejszym, nienarodzonym, starym, nie potrafiącym odnaleźć się w pędzącej rzeczywistości. Cywilizacja śmierci, która nie widzi niczego złego w zabijaniu Boga w ludzkich sercach, bo przecież ten Bóg do niczego już nie jest potrzebny. Laickie Państwo czy Państwo wyznaniowe?
Choć spory o inwestyturę między cesarstwem a papiestwem należą już do dalekiej przeszłości, warto wspomnieć wielkie dzieło św. Augustyna „De civitas Dei” – „O Państwie Bożym”, w którym kreśli wizję prawidłowego funkcjonowania aparatu państwowego. Trzeba go bowiem oprzeć na dwóch kolumnach: władzy państwowej i Prawie religijnym. Można przy tym popaść w dwie skrajności – albo położy się nacisk na prawo Boże i uzna się je za jedynie obowiązujące, wtedy powstaje państwo wyznaniowe (czego przykład mamy dziś w niektórych państwach islamskich). Albo wesprze się tylko na prawie państwowym, które wchłaniając Boże przykazania, zmienia kraj w laicką i antyklerykalną machinę. Aby dach się nie zawalił, dom musi stać na ścianach, które mają równą wysokość. Czy tak jest z królestwem Bożym?
Bardzo trudno żyć w państwie laickim człowiekowi wierzącemu. W imię tolerancji zamyka się mu usta, wyśmiewa lub oczernia. Człowiek wierzący musi się opowiedzieć: pójdziesz na ustępstwa ze swoją wiarą, przytakniesz parę razy, a damy ci spokój. Tak jest teraz, dawniej było jeszcze gorzej.
Gdy czytamy opisy Męki Chrystusowej, zatrzymujemy się często nad szczegółami, które bardzo wpływają na wyobraźnię – narzędziami męki, danymi geograficznymi czy kulturowymi. Trudniej skupić się na prawdach, jakie stoją za wypowiedziami czy postawami ludzi, biorących udział w scenach dramatu zbawienia człowieka. Spójrzmy zatem dziś siostry i bracia głębiej na dwa wymiary poranka wielkiego piątku: wymiar ludzki i wymiar boski.
„Gdyby królestwo moje było z tego świata, uczniowie moi bili by się o mnie”. Przed nami stoi człowiek niewinny, wokół którego swoje macki rozciągnął krwawy spisek. Człowiek prawdy, któremu zarzucono chęć obwołania się królem. Fałszywy Prorok, który miał zwodzić lud. Naprzeciw niego siedzi sędzia. Sprawiedliwy sędzia. Nieprzekupny, lecz liczący się ze zdaniem przywódców ludu. Człowiek władzy, reprezentujący Cezara. 
Z dialogu Piłata z Jezusem, jakie zostawiły nam Ewangelie wynika, że Namiestnik był człowiekiem solidnym, miał wrażliwe sumienie. Widział, że cała sprawa jest ukartowana, że chodzi o polityczne rozgrywki, dlatego próbował ocalić Jezusa. Przesłuchiwał świadków i samego oskarżonego dwa razy, udowadniając oskarżycielom bezpodstawność ich zarzutów. Czasami ma się wrażenie, że z sędziego Piłat zmienia się w adwokata Jezusa. Zastosował wybieg – chciał znaleźć wyjście pośrednie, by zadowolić kapłanów żydowskich i jednocześnie ocalić życie Chrystusa. „Każę go ubiczować i wypuszczę”. Chciał uspokoić tłum. A więc Piłat ubiczował Jezusa przed zatwierdzeniem wyroku skazującego! Czym było biczowanie w rzymskim prawie? Było karą dodatkową do kary ukrzyżowania. Obywateli rzymskich nie wolno było biczować ani skazywać na karę krzyża, o czym czytamy w Lex porcia (195 przed Chr) i w Lex Sempronia (123 przed Chr). Wobec narodów podbitych Rzymianie często stosowali straszliwą karę biczy rzymskich – flagrum albo taxillum Romanum. Taki bicz składał się z dwóch lub trzech rzemieni osadzonych w jednej rękojeści, z twardym zakończeniem, takim jak ołów, żeliwo, czasem kości lub krzemienie. Rzymianie w odróżnieniu od żydów nie ograniczali liczby razów bicza. I podczas gdy u żydów obowiązywała zasada czterdzieści bez jednego, u Rzymian liczba ta była dowolna. Najstarsi pisarze podają, że praktycznie zawsze kara biczy prowadziła do śmierci (Flagellis ad mortem caesus – biczami na śmierć zatłuczony – jak napisał Horacy). U Pana Jezusa rany były zadane kulkami ołowianymi, zamocowanymi na końcach rzemieni bicza. Ran ósemkowych było 121, stąd liczba uderzeń musiała się wahać od 60 do 70. Bito całe ciało Jezusa, oszczędzając tylko podbrzusze (aby nie wystąpiło rozcięcie powłok brzusznych i śmierć) i omijając okolice serca, aby nie nastąpił zawał. Najwięcej uderzeń spadło na plecy Jezusa. Warto podkreślić, że choć te rany przeplatają się ze sobą w różnych kierunkach, to zasadniczo ich układ pozwala na wyciągnięcie jeszcze dwóch wniosków: że skazanego bito stacjonarnie, w pozycji pochylenia, i że, wziąwszy pod uwagę wachlarzowate rozrzucenie ran, Chrystusa Pana biło dwóch żołnierzy, z których jeden był wyższy, a drugi nieco niższy. Żołdacy wykonujący tę katowską czynność należeli do Syrofenicjan, a więc rasy szczególnie nienawidzącej Żydów. Słysząc, że to ma być ich król, biczowali tym okrutniej.
Królewską godność Proroka z Nazaretu żołnierze wykpili też w inny, znany nam dobrze z kart Ewangelii sposób: włożyli mu na głowę cierniową koronę. Już święty Wincenty z Lerynu i św. Brygida uważali, iż korona cierniowa Chrystusa Pana inaczej wyglądała, aniżeli chciałaby to widzieć pobożna wyobraźnia całej plejady ludowych artystów, od wczesnego średniowiecza począwszy. Według tych świętych – co z całą pewnością potwierdza całun turyński – musiano tę koronę uformować w kształcie rzymskiej czapki, zwanej pileus, podobnej do dzisiejszego beretu lub kasku ochronnego, stosowanego na budowach. Więc nie korona, lecz kolczasty czepiec otaczał obwód całej głowy Jezusa, łącznie z jej sklepieniem. Wynikiem tej straszliwej innowacji było zadanie w obrębie owłosionej skóry głowy Zbawiciela około 70 głębokich, silnie krwawiących, niezwykle bolesnych ran kłutych. 
Z tekstu Ewangelii wynika, że Chrystusa bito „trzciną” po głowie. Lecz ta trzcina nie przypominała tej odmiany, jaką możemy spotkać nad brzegami naszych stawów i jezior. Raczej był to kij bambusowy lub jemu podobny, zdolny do zadania niezwykle bolesnych razów tak „ukoronowanej” głowie. Całego obrazu dopełnił jeszcze wojskowy płaszcz, który uformowano na kształt królewskiego stroju.
Gdy Piłat zobaczył taki widok, słowa „Oto Człowiek” wydają się być przepełnione smutkiem i pewną nutą kpiny, bo to, co ledwo stało przed nim na dwóch nogach, człowieka nie przypominało. Rozszalały tłum przed lithostrotos żądał śmierci. Piłat ugiął się pod naporem ogółu. Przecież wszyscy tego chcieli. Lud tego żądał. A przecież to lud rządzi – to są rządy ludu – demos kratos, demokracja. Gdy w perspektywie ludzkiej demokracji, nie szanuje się prawa Bożego, zawsze ginie niewinny, sprawiedliwy człowiek, bo krętacz się zawsze ustawi.
Gdyby Męka Chrystusa kończyła się tylko na tym, co ludzkie, byłaby największą przegraną wszechczasów. Ale posiada ona jeszcze wymiar boski. Co tak naprawdę wydarzyło się w pałacu namiestnika Judei?
Chłosta Jezusa była wypełnieniem przepowiedni Starego Przymierza dotyczących cierpiącego Zbawiciela, jak napisał Izajasz: „Spadła nań chłosta zbawienna dla nas, a w jego ranach jest nasze zdrowie. Jak wielu osłupiało na Jego widok, tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i Jego postać była niepodobna do ludzi” (Iz 52). Ecce Homo. Oto człowiek – zasiada na katedrze Mojżesza, dzierżąc w dłoni trzcinę i losy świata, na pośmiewisko ubrany w szkarłatny płaszcz, odziany w majestat i piękno, władca najlepszy z możliwych, który nie złamie trzciny nadłamanej ani nie zgasi knotka o nikłym płomieniu. Władca, który jak dobry pasterz odda za swe owce własne życie. Przez swoje zmartwychwstanie dostąpi chwały i stanie się władcą życia i śmierci, jego panowanie nie będzie miało kresu, obejmie całe uniwersum. Oto prawdziwa władza, której nikt nie może pokonać. Oto wasz król: oto człowiek. Ecce Homo.
Ten Boży wymiar Męki przez wieki nawrócił i zmienił życie niezliczonej liczbie osób. Zmienił też życie krakowskiego malarza, artysty żyjącego w XIX w. Nazywał się Adam Chmielowski. Był ceniony przez swych kolegów ze świata kultury, niemniej poszukiwał w życiu czegoś więcej. Był zdolny do poświęceń – walczył czynnie w Powstaniu Styczniowym, przypłacając to utratą nogi. Wszystko zmieniło się, gdy ktoś poprosił go o namalowanie obrazu, przedstawiającego umęczonego Chrystusa. Gdy zaczął szkicować, a później malować obraz Ecce Homo zauważył, że to nie on tworzy obraz, lecz że obraz zmienia jego wnętrze. Zamiast malować godzinami wpatrywał się w twarz, która spoglądała na niego umęczonymi oczami. Wtedy zobaczył, w czym tkwi człowieczeństwo, władza, popularność. Poszedł do krakowskiej ogrzewalni, gdzie gromadzili się bezdomni z całego miasta, by przynajmniej w cieple spędzić noc. Zanosił im jedzenie, brał niektórych do swego mieszkania, oferując nocleg w lepszych warunkach, ale dziwna rzecz, widział pogardę w oczach tych ludzi. Dlaczego? Bo traktował ich jak ludzi gorszej kategorii. Gdy kończył malować obraz Ecce Homo doznał olśnienia: to Chrystus jest w tych biednych ludziach, którzy żyją na marginesie społeczeństwa, pogubieni moralnie i duchowo. Umęczony Chrystus, Pan i władca całego świata czeka na mnie w ubogim. Takiej okazji nie mógł odrzucić. Postanowił żyć jak żebrak wśród najuboższych. Gdy zbierając jedzenie i jałmużnę przejeżdżał ulicami Krakowa swoim wózkiem, zaprzężonym w osła, wyglądał jak cezar na rydwanie wracający z udanej wyprawy wojennej. Pan Krakowa, który mawiał, że trzeba być dobrym jak chleb, który leży na stole, do którego każdy może podejść i wziąć sobie kawałek. Dziś św. Brat Albert Chmielowski jest drugim po Matce Teresie z Kalkuty symbolem ofiarowania życia na rzecz ubogich i bezdomnych. Symbolem wielkiej władzy ducha pokazującym światu, co się dzieje, gdy w sercu dokonuje się Boże królowanie. 
Dzisiaj lud Europy też woła: nie chcemy Jezusa! Chcemy Barabasza! Zdejmij krzyż, ściągnij jarmułkę, zdejmij chustę, bo państwo jest świeckie! Wyrzuć Boga ze szkoły, z życia publicznego, zamknij go w swoim pokoju, żeby nie królował, bo od rządzenia jest lud – demos kratos! Lecz tego rozwrzeszczanego świata nie można się bać, bo przecież do niego jesteśmy posłani. I choć będą mówić, że Bóg już umarł, Ty w swoim sercu zawsze miej ten obraz umęczonego Zbawiciela, który oddał za Ciebie życie. Chyba jesteś Mu to winien. Ecce Homo – Oto Człowiek. Amen.