Bazylika Mariacka

Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, kościół Mariacki – Jeden z największych i najważniejszy, po Katedrze Wawelskiej, kościół Krakowa; od 1963 roku Bazylika. Należy do najbardziej znanych zabytków Krakowa i Polski. Położony jest przy północno-wschodnim narożniku Rynku Głównego, na Placu Mariackim.

Według Jana Długosza kościół parafialny przy Rynku miasta Krakowa został ufundowany przez biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża w latach 1221-1222. W latach 1290-1300 wzniesiono, częściowo na jego fundamentach, nowy kościół w stylu wczesnogotyckim, poświęcony w 1320 roku. 

Został on następnie gruntownie przebudowany. W latach około 1355-1365 przy znaczącym udziale Mikołaja Wierzynka starszego (patrycjusza krakowskiego i stolnika sandomierskiego) wzniesiono wydłużone jednoprzestrzenne prezbiterium przeprute wysokimi oknami, które wypełnione zostały witrażami w latach około 1360-1400. Wraz z budową prezbiterium rozpoczęto prace przy nowym korpusie nawowym, który początkowo miał mieć formę trójnawowej hali. Roboty te jednak opóźniały się, a pierwotna koncepcja uległa zmianie i ostatecznie u schyłku wieku XIV powstał bazylikowy korpus wzorowany na części zachodniej katedry na Wawelu. Przekryty on został w latach 1395-97 sklepieniem krzyżowo-żebrowym przez mistrza Mikołaja Werhnera z Pragi. W latach 1435-1446 przy zewnętrznych murach naw bocznych dobudowano kaplice. Większość z nich była dziełem mistrza Franciszka Wiechonia z Kleparza. W tym też czasie podwyższona została wieża północna, przystosowana do pełnienia funkcji strażnicy miejskiej. W roku 1478 cieśla Maciej Heringk nakrył wieżę charakterystycznym wielobocznym hełmem. Hełm ten ozdobiony został złoconą koroną maryjną w roku 1666. 

W latach 1477 - 1489 wieku świątynia Mariacka wzbogaciła się o arcydzieło rzeźbiarskie późnego gotyku – nowy ołtarz główny dłuta Wita Stwosza, ufundowany przez rajców miejskich.

W XVI i XVII wieku kościół Mariacki zyskał nowe kaplice, nagrobki oraz ołtarze, w późniejszych wiekach wymienione na nowe. Manierystyczne ołtarze św. Agnieszki oraz śś. Katarzyny i Doroty odnaleziono ostatnio w Iwanowicach, barokowe ołtarze św. Józefa i św. Anny w kościele parafialnym w Brzeszczach koło Oświęcimia. Pod koniec XVII wieku w kościele wymieniono posadzkę i wzniesiono dwa okazałe portale wykonane z czarnego wapienia dębnickiego. W XVIII wieku na polecenie archiprezbitera Jacka Łopackiego, wnętrze kościoła poddano gruntownej modernizacji w stylu późnego baroku. Wymieniono wtedy ołtarze, sprzęt, wyposażenie a na ściany nałożono pilastry i belkowanie, sklepienia pokryte zostały iluzjonistyczną polichromią autorstwa Andrzeja Radwańskiego. Z tego okresu pochodzi również późnobarokowa kruchta ustawiona w fasadzie. 

W roku 1795 zlikwidowano przykościelny cmentarz. W ten sposób powstał plac Mariacki. Część ocalałych epitafiów została przeniesiona na mury świątyni. W latach 90. XIX stulecia, architekt Tadeusz Stryjeński przeprowadził kompleksową restaurację kościoła, w trakcie której zregotycyzowano wnętrze. Świątynia zyskała nową dekorację malarską projektu Jana Matejki. Przy wykonaniu polichromii współpracowali m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer. 

Czytaj więcej na: www.mariacki.com